Od 1 listopada 2019 roku wchodzi znów szereg zmian w przepisach, dotyczących przedsiębiorców, a w tym istotne zmiany zaczynają obowiązywać w „mechanizmie podzielonej płatności – MPP”. Od tej daty w wielu przypadkach stosowanie MPP będzie obowiązkowe. Tak na przykład będzie w odniesieniu do transakcji, które do tej pory znajdowały się w załączniku nr 14 (m.in. usługi budowlane), do których stosowano mechanizm odwrotnego obciążenia. Ta procedura podobno nie przyniosła oczekiwanych rezultatów w obrocie krajowym.
Na czym polega split payment.
Wprowadzony ustawą z 1 sierpnia 2017 roku a funkcjonujący od 1 lipca 2018 roku mechanizm, polega na tym, że podatnicy, mogą dokonywać płatności za faktury dokumentujące zakup towarów bądź dostawę usług w ten sposób, że:
- kwota odpowiadająca całości lub części podatku VAT z faktury jest płacona na specjalnie wyodrębniony przez bank rachunek VAT sprzedawcy, zaś
- całość lub część wartości netto faktury jest płacona na rachunek bankowy dostawcy, albo rozliczana w inny sposób.
To oznacza, że stroną decydującą o zastosowaniu MPP dla danej płatności jest nabywca.
Mechanizm ten dotyczy wyłącznie transakcji dokonywanych przez podatników VAT na rzecz innych podatników VAT, czyli w relacjach firma – firma. Nie jest on stosowany w transakcjach firma – osoba prywatna (niebędąca podatnikiem VAT).
W tym miejscu należy wyjaśnić, że podatnikami VAT są wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, a więc nie tylko zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, ale też podatnicy zarejestrowani jako zwolnieni oraz podmioty niezarejestrowane.
Należy też dodać, że wprowadzenie MPP pozostaje w zgodzie z decyzją wykonawczą Rady UE (2019/310) z lutego 2018 roku, dopuszczającą wprowadzenie w Polsce obowiązkowego MPP już od 1 marca 2019 r. na okres trzech lat, to jest do 28 lutego 2022 r..
Z punktu widzenia podatników VAT MPP ma swoje zalety i wady, ale bez wątpienia dla fiskusa jawią się tylko same zalety, które w rzeczy samej zmierzają do uszczelnienia systemu i poprawy ściągalności podatku od towarów i usług. Korzyści dla podatników są następujące:
- szybszy zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym ( 87 ust 6a),
- zapewnienie domniemania zachowania przez podatnika należytej staranności,
- wyłączenie odpowiedzialności solidarnej ze sprzedawcą do wysokości podatku wynikającego z opłaconej faktury (art. 108c ust. 1),
- ochrona przed sankcjami przewidzianymi w 112b i art. 112c w wysokości 30% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego lub kwoty zawyżenia zwrotu VAT, nie więcej niż do kwoty podatku wynikającego z otrzymanej faktury,
- ulga finansowa, w razie zapłaty podatku przed terminem,
- zakaz podwyższania stawki odsetek za zwłokę w uregulowaniu podatku, jeżeli co najmniej niż 95% podatku naliczonego wynika z otrzymanych przez podatnika faktur.
Zasadniczą wadą tego mechanizmu jest ograniczenie czasowe i rzeczowe wydatkowania środków zgromadzonych na rachunku VAT.
Kiedy split payment jest obecnie obowiązkowy a kiedy nie?
Od 1 listopada 2019 roku split payment będzie występował jako procedura obowiązkowa lub nieobowiązkowa. Podatnik VAT będzie miał obowiązek zastosowania podzielonej płatności do płatności za faktury, dotyczącej jednorazowej transakcji o wartości brutto przekraczającej 15.000 zł lub jej równowartości w walutach obcych, jeżeli faktura będzie dokumentowała nabycie towarów lub usług wymienionych w nowo dodanym do ustawy załączniku nr 15. Obowiązkowo procedura podzielonej płatności dotyczy także płatności zaliczek, o których mowa w art. 19a ust. 8 ustawy o VAT, nawet w sytuacji, gdy faktura zaliczkowa nie została jeszcze wystawiona. W pozostałych przypadkach mechanizm ten jest dobrowolny.
W myśl art. 108a ust. 1a znowelizowanej ustawy o podatku od towarów i usług, wartość transakcji określa się według definicji wynikającej z art. 19 ust. 2 ustawy 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców (t.j. za Dz.U z 2019 r., poz. 1292). W myśl tego przepisu obowiązek zastosowania MPP dotyczyć powinien transakcji, której jednorazową wartość, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza kwotę 15 000 zł lub równowartość tej kwoty w walucie obcej, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji. Co do zasad określania kwoty transakcji zdania są podzielone, ale z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że chodzi o transakcje o wartości powyżej 15.000 zł.
W załączniku nr 15 do ustawy o VAT znalazły się towary i usługi do tej pory wymienione w załącznikach nr 11, 13 i 14, a więc m.in. dostawy węgla, koksu, płyt, arkuszy, folii i pasów z tworzyw sztucznych, wyrobów ze stali, srebra, złota, aluminium, miedzi, elektronicznych układów scalonych, komputerów, dysków twardych, telefonów, telewizorów, aparatów fotograficznych, kamer cyfrowych, części do silników spalinowych, różne odpady i surowce wtórne, paliwa, a także usługi budowlane oraz sprzedaż detaliczna części samochodowych.
Należy pamiętać, że podmioty zwolnione od podatku VAT też mają obowiązek stosowania procedury MPP, a więc są zobowiązane do posiadania rachunku bankowego (lub rachunku w SKOK) związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności nie jest obowiązkowe w przypadku, gdy:
– rozliczenie wzajemnych wierzytelności następuje przez potrącenie, o którym mowa w art. 498 k.c., czyli w drodze kompensaty, przy czym zwolnienie to sięga kwoty potrącenia,
– płatności będą dotyczyły należności wynikającej z faktury, dokumentującej transakcję związaną z wykonywaniem umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 19.12.2008 r. (Dz.U. z 2019 r., poz. 1445), jeżeli sprzedawcą na dzień dokonania dostawy był podmiot prywatny.
Z powyższej analizy wynika, że stosowanie MPP będzie mniej kłopotliwe dla podatników zwolnionych od VAT.
Obowiązek oznaczenia faktur przez sprzedawców.
Faktury, wystawiane na rzecz podatników VAT, dotyczące towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku VAT, o wartości brutto przekraczającej 15.000 zł, muszą być opatrzone zwrotem „mechanizm podzielonej płatności”. Obowiązek wystawienia faktury z taką adnotacją zaistnieje, jeżeli jednoczenie spełnione będą następujące warunki:
- kwota brutto na fakturze przekraczać będzie 15.000 zł,
- faktura będzie dokumentowała przynajmniej jedną z czynności wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT choćby o symbolicznej wartości,
- czynności będą dokonywane na rzecz podatnika.
Przepis art. 10 ustawy zmieniającej określa sposób postępowania w okresie przejściowym. I tak, w razie dostawy towarów lub świadczenia usług do tej pory wymienionych w załącznikach nr 11 lub 14 ustawy o vat, dokonanych przed 1 listopada 2019 roku, dla których obowiązek podatkowy powstał (lub została wystawiona faktura) po 31 październiku 2019 roku albo dokonanych po 31 października 2019 roku, dla których faktura została wystawiona przed 1 listopada 2019 roku, stosuje się przepisy dotychczasowe, czyli te, które obowiązują do końca października 2019 roku.
Kolejnym obowiązkiem wystawcy faktury (sprzedawcy) dokumentującej czynności podlegające MPP jest posiadanie rachunku bankowego prowadzonego w związku z działalnością gospodarczą, w tym rachunku VAT, co umożliwi nabywcy dokonanie płatności z zastosowaniem MPP.
Oprócz płatności powiązanych z konkretną fakturą, wprowadzone przepisy umożliwiają dokonywanie płatności zbiorczych w ramach MPP. Płatności zbiorczych będzie można dokonać wyłącznie w celu opłacenia wszystkich faktur danego podatnika (nie tylko tych wystawionych w ramach mechanizmu podzielonej płatności), za okres nie krótszy niż dzień (czyli wystawionych tego samego dnia) i nie dłuższy niż miesiąc
Płatności zaliczek nie powiązane z konkretną fakturą wymagają w przelewie komunikatu „zaliczka”.
W przypadku przelewów wewnętrznych dokonywanych przez podatnikach pomiędzy rachunkami VAT, wymagany jest komunikat „przekazanie własne” oraz podanie numeru NIP, za pomocą którego, podatnik jest identyfikowany dla potrzeb podatku VAT.
Bankowy rachunek rozliczeniowy.
Wprowadzane od 1 listopada 2019 roku przepisy przewidują, iż podatnicy VAT dokonujący dostawy towarów lub świadczenia usług wyszczególnionych w załączniku nr 15 do ustawy, mają obowiązek posiadać rachunek rozliczeniowy w banku lub imienny rachunek w SKOK, otwarty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, prowadzony w walucie polskiej. Do zastosowania procedury MPP jest to konieczne, ponieważ rachunek VAT jest przez bank otwierany tylko w przypadku posiadania rachunku firmowego.
Możliwość dysponowania środkami na rachunku VAT.
Z rachunku VAT podatnicy, będą mogli dokonywać następujących płatności:
- podatku od towarów i usług, dodatkowego zobowiązania podatkowego, odsetek za zwłokę w razie nieterminowej zapłaty podatku lub dodatkowego zobowiązania podatkowego,
- podatku dochodowego od osób prawnych oraz zaliczek na ten podatek, a także odsetek za zwłokę w razie ich nieterminowej wpłaty,
- podatku dochodowego od osób fizycznych oraz zaliczek na ten podatek, a także odsetek za zwłokę w razie ich nieterminowej zapłaty,
- podatku akcyzowego, przedpłat na ten podatek, wpłat dziennych, a także odsetek za zwłokę w ich płatności,
- należności celnych oraz odsetek za zwłokę w płatności tych zobowiązań,
- podatku wynikającego z wewnątrzwspólnotowego nabycia paliw silnikowych na rzecz podatnika wskazanego w art. 17a ustawy o VAT,
- składek płaconych do ZUS,a
- za faktury dostawców towarów i usług do wysokości kwoty podatku naliczonego w fakturze,
- za faktury korygujące wystawione w związku z okolicznościami wymienionymi w art. 29a ust. 10 pkt. 1-3 i ust. 14 do wysokości zwracanego podatku,
- zwrot nienależnie otrzymanych przelewów na rachunek VAT,
- przekazanie środków na rachunek VAT podatnika prowadzony w innym banku.
W razie potrzeby przekazania środków na rachunku VAT na inne potrzeby podatnika, wymagana jest zgoda właściwego miejscowo naczelnika urzędu skarbowego. Wniosek złożony przez podatnika w tym zakresie winien być rozpatrzony w ciągu 60 dni. Od 1 listopada 2019 roku nie będzie od takiego wniosku pobierana opłata skarbowa.
Prócz tego, do środków pieniężnych na rachunku VAT może zostać skierowana egzekucja należności z tytułu podatków i składek.
Sankcje podatkowe.
Za naruszenie przepisów związanych z mechanizmem podzielonej płatności, podatników mogą spotkać m.in. następujące skutki:
- dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku VAT w wysokości 30% podatku przypadającego na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy VAT dla podatnika, zobowiązanego do wystawienia faktury (sprzedawcy), w razie nieoznaczenia faktury wyrażeniem „mechanizm podzielonej płatności” (art. 106e ust. 1 pkt. 18a), przy czym sankcji tej nie stosuje się, jeżeli – mimo tego – zapłata faktury nastąpiła z zastosowanie podzielonej płatności;
- dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku VAT w wysokości 30% podatku przypadającego na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy VAT dla podatnika, zobowiązanego do zapłaty faktury (nabywcy), w razie nie dokonania płatności za fakturę z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności (art. 108a ust. 7), przy czym sankcji tej nie stosuje się, jeżeli – mimo to – sprzedawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z faktury; w przypadku osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, sankcji tej nie stosuje się;
- podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej – pomimo zawarcia na fakturze wyrazów „mechanizm podzielonej płatności” – płatności za fakturę została dokonana z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności (art. 15d ust. 1), przy czym zmniejszenia kosztów lub zwiększenia przychodów (w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów) dokonuje się w miesiącu, w którym odpowiednio została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku bankowego płatniczego, został zlecony przelew albo płatność została dokonana z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności (art. 15d ust. 2) – sankcja wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2020 roku);
- ta sama sankcja jak przytoczono powyżej, jest stosowana w stosunku do podatników podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) (art. 22p) – sankcja wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2020 roku);
- podatnik, na którego rzecz dokonano dostawy towarów lub świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 15 (nabywca), odpowiada solidarne wraz z podatnikiem dokonującym dostawy (sprzedawcą) za jego zaległości podatkowe w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na jego rzecz, jeżeli w momencie wykonywania dostawy wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku wynikającą z dokonanej na jego rzecz dostawy lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego (art. 105a ust. 1 pkt. 1) z zastrzeżeniami przewidzianymi w ust. 3 (do tej pory taka odpowiedzialność dotyczyła towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT).
Sankcje karno-skarbowe.
W myśl nowo dodanego przepisu art. 57c KKS podatnik, który wbrew obowiązkowi dokonuje płatności kwoty wynikającej z faktury z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. W przypadku mniejszej wagi, sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
W uzupełnieniu powyższej treści dodać należy, że z mechanizm podzielonej płatności zastępuje też procedurę odwrotnego opodatkowania, która była stosowana m.in. do czynności wymienionych w załączniku nr 14.
Łódź, dnia 24.10.2019 roku
Autorzy:
Mariola Kaźmierczak, doradca podatkowy (nr wpisu 01259)
Leon Kaźmierczak, księgowy (św.kwalif. 4014/97)