Na mocy noweli ustawy o podatku od towarów i usług uchwalonej 26 lipca 2013 roku (Dz.U. z 2013 roku, poz. 1027), z dniem 1 października 2013 roku weszły w życie nowe przepisy regulujące odwrotne obciążenie w obrocie tzw. towarami wrażliwymi. Są nimi niektóre wyroby ze stali, miedzi, złoto, paliwa oraz niektóre odpady i surowce wtórne. Dokładny wykaz tych towarów została zamieszczony w załączniku nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług.
Obecnie, lista towarów ujęta w załączniku nr 11 została zmieniona ustawą z dnia 1.12.2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2024), która weszła w życie z dniem 1.01.2017 r.. Na mocy tej samej nowelizacji, dniem 1 stycznia 2017 roku odwrócone obciążenia zostało zastosowane w stosunku do niektórych robót budowlanych oraz do usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Ich wykaz został zawarty w załączniku nr 14 do ustawy.
Zdaniem fiskusa celem omawianej nowelizacji jest walka z nadużyciami zachodzącymi w trakcie obrotu tymi towarami oraz niektórymi usługami.
Odwrócone obciążenie (z ang. reverse-charge mechanism) jest rozwiązaniem przewidzianym w prawodawstwie unijnym a w Polsce od daty wejścia w życie nowelizacji VAT ustawą z dnia 9.06.2011 roku (Dz.U. nr 134, poz. 780), czyli od 1 lipca 2011 roku. Nowelą ustawy z lipca 2013 roku ustawodawca jedynie rozszerzył grupę produktów objętych tym mechanizmem przede wszystkim o wyroby stalowe, mające zastosowanie głównie w budownictwie.
Odwrócone obciążenie podatkiem od towarów i usług polega na przeniesieniu obowiązku dokonania rozliczenia podatku należnego z tytułu danej transakcji na nabywcę określonych towarów lub usług. Nabywca staje się również podmiotem uprawnionym do odliczenia podatku naliczonego z tytułu dokonanej transakcji. Sprzedawca towarów jest wobec tego zwolniony z obowiązku zapłaty podatku należnego do urzędu skarbowego. Ponieważ cena za dostarczony towar jest równa jego cenie netto, w ten sposób znika możliwość wyłudzania podatku. Najprościej rzecz ujmując, w transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami odwrotne obciążenie polega na tym, że obowiązek naliczenia podatku vat należnego zostaje przesunięty ze sprzedawcy na nabywcę towaru.
Mechanizm ten ma zastosowanie wyłącznie w obrocie danym towarem czy usługą między przedsiębiorcami (podatnikami podatku od towarów i usług), pod warunkiem, że dokonującym dostawy jest podatnik, u którego sprzedaż nie jest nie korzysta za zwolnienia przewidzianego w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy, zaś nabywcą jest podatnik, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. W przypadku dostawy towaru wrażliwego osobie fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej (konsumentowi), transakcja nie podlega mechanizmowi odwrotnego obciążenia. W takiej sytuacji sprzedawca jest zobowiązany opodatkować transakcję zgodnie z powszechnie obowiązującymi zasadami. Zatem, nie jest bez znaczenia ustalenie na etapie realizowania transakcji, jakim statusem legitymuje się nabywca towaru.
Dokonując sprzedaży na rzecz osób prowadzących działalność gospodarczą będących podatnikami zarejestrowanymi jako czynni, sprzedawca wystawia fakturę, przy czym nie opodatkowuje tej transakcji podatkiem od towarów i usługi. Na fakturze sprzedawca jest zobowiązany umieścić wyrażenie „odwrotne obciążenie” oraz powinna znajdować się adnotacja: Podatek od towarów i usług z tytułu niniejszej transakcji jest zobowiązany rozliczyć nabywca towaru – art. 17 ust. 1 pkt. 7 ustawy z dnia 11.03.2004 roku (Dz.U. nr 11, poz. 50 z późn.zm.).
Natomiast nabywca będący podatnikiem VAT czynnym jest zobowiązany najpóźniej opodatkować transakcję podatkiem od towarów i usług według obowiązującej dla danej czynności stawki podatku. Obowiązek podatkowy powstaje w chwili otrzymania towaru lub wykonania usługi. Nabywca może udokumentować naliczenie podatku wystawiając wewnętrzną fakturę VAT lub może za niego taką fakturę wystawić biuro rachunkowe.
Łódź, 3 stycznia 2017 rok.
Mariola Kaźmierczak, doradca podatkowy (nr wpisu 01259).
